De financiële strop rond het Belgische voetbal21/10/2022 via Detijd.beUit een analyse van De Tijd blijkt dat de 18 voetbalclubs die nu in eerste klasse spelen in vijf seizoenen samen bijna een kwart miljard euro verlies hebben geleden. En dat heeft met meer dan alleen corona te maken. Veel clubs rekenen op de gulheid van hun eigenaar.Slechts vier van de 18 clubs die nu in eerste klasse spelen waren van het seizoen 2016-2017 tot en met het seizoen 2020-2021 structureel winstgevend: Racing Genk, Club Brugge, Sporting Charleroi en AA Gent. Anderlecht leed met 97 miljoen euro het grootste verlies. Antwerp en OH Leuven verloren ongeveer 50 miljoen euro. Dat leert een doorlichting van jaarrekeningen van de clubs en de bedrijven errond.
Het nieuwe gezicht van het Belgisch voetbal
Investeerders staan in de rij om Belgische voetbalclubs over te nemen. Wie zijn ze, en waarom lopen ze storm voor ondernemingen die gekweld worden door schandalen en financiële perikelen? De Tijd duikt een week onder in het snel veranderende Belgische voetbalbedrijf, en schetst hoe de populaire sport een nieuw gezicht krijgt: van de bestuurskamer tot de beleving op en naast het veld.De 18 huidige eersteklasseclubs leden in het seizoen 2020-2021 gezamenlijk een recordnettoverlies van 120,5 miljoen euro op ruim een half miljard euro inkomsten. Dat is voor een groot deel toe te schrijven aan corona. Doordat de competitie werd stilgelegd, viel in vergelijking met het voorgaande seizoen ruim een vijfde van de inkomsten uit tickets, sponsors en transfers weg.
Maar corona verklaart niet het hele verlies, want ook de drie seizoenen voor corona vielen er verliezen te noteren. Voor het laatste seizoen met een positief saldo (44 miljoen euro) moeten we terug naar 2016-2017.
4 CLUBS
Slechts vier van de 18 clubs die nu in eerste klasse spelen waren van het seizoen 2016-2017 tot en met het seizoen 2020-2021 structureel winstgevend.De Jupiler Pro League is, gemiddeld genomen, schrijnend onrendabel. Elk seizoen duiken de clubs operationeel in het rood. Door de opeenstapeling van verliezen rekenen de meeste clubs om financieel te overleven op hun eigenaars, om geld bij te pompen of schulden weg te strepen.
Club Brugge, Racing Genk, Sporting Charleroi en in mindere mate AA Gent zijn financieel gezond. Ze slagen erin hun werking te financieren met louter aan voetbal gelinkte inkomsten. Antwerp, Standard, Union en Anderlecht bloeden cash. Bij de kleinere ploegen zijn vooral de balansen van Cercle Brugge, Westerlo en OH Leuven dramatisch. Wat leert een diepere duik in de financiële putten van het Belgische voetbal?
Inkomstengroei kan loonspiraal niet volgenDat verlies wordt geleden, ligt niet meteen aan een gebrek aan inkomsten, want de omzet van de clubs is - de coronadip buiten beschouwing gelaten - relatief stabiel gebleven. In het seizoen 2019-2020 was er zelfs een stijgende lijn. Die had alles te maken met een uitzonderlijk lucratieve transfermarkt. Vooral twee clubs springen daarbij in het oog. Racing Genk verkocht die zomer voor 75 miljoen euro aan spelers, onder wie Sander Berge, Leandro Trossard en Roeslan Malinovski. Wesley Moraes, Arnaut Danjuma en Marvelous Nakamba hielpen Club Brugge aan 65 miljoen euro transferinkomsten.
Daarnaast kwamen er meer inkomsten uit mediarechten. Het contract met Eleven Sports levert meer dan 100 miljoen euro per jaar op. Een tegenvaller voor de clubs is wel dat ze 20 miljoen euro moeten terugbetalen aan de vorige rechtenhouders voor het door corona gefnuikte seizoen 2019-2020.
De elite in ons voetbal verdiende de voorbije vijf jaar 250 miljoen euro aan premies van de Europese voetbalbond UEFA voor zijn deelname aan het Europese voetbal. Club Brugge kreeg van dat bedrag ruim 100 miljoen euro, omdat het vrijwel elk van die vijf seizoenen meedeed in de Champions League.
De inkomsten uit sponsoring en de commerciële werking herstellen na corona, maar het teruglopende stadionbezoek blijft een bron van zorg. AA Gent spant de kroon met ruim een derde minder fans dan gemiddeld in de seizoenen voor corona. Behalve Antwerp - waar een status-quo is in het stadionbezoek - zien alle topclubs dit seizoen minder fans in het stadion. Het handvol clubs dat meer fans trekt, speelde de voorbije jaren een of meer seizoenen in een lagere klasse.
De terugval wordt toegeschreven aan de soms ongunstige aanvangsuren van de wedstrijden - die zijn door de mediadeal gespreid van vrijdag- tot zondagavond - aan de energiecrisis en aan gewijzigd gedrag als gevolg van corona. Maar het is te vroeg om in te schatten of afhakende fans een meer dan tijdelijk fenomeen zijn. De ticketinkomsten zijn bovendien een belangrijke maar geen dominante stroom van inkomsten. Ook om met stelligheid te beweren dat er een blijvende dip in de kijkcijfers is, is het te vroeg.
De belangrijkste zorg zijn de uitgaven, met als grootste kostenpost de spelerslonen, die blijven stijgen. Gemiddeld verdient een voetballer in het Belgische profvoetbal 266.000 euro bruto, blijkt uit het jaarlijkse rapport dat de consultant Deloitte voor de Pro League maakte. Van dat brutoloon gaat door het sociale gunstregime voor sporters in ons land minder af dan voor andere werknemers. Al is de bijdrage na een hervorming vanaf januari 2022 sterk gestegen.
Bij een topclub bedraagt het gemiddelde brutoloon 400.000 euro. Een topclub geeft gemiddeld 72 procent van zijn inkomsten uit aan lonen, de andere clubs zelfs 77 procent. In het voetbal geldt de enigszins arbitraire regel dat alles boven 70 procent flirt met de grenzen van het beleid van een goede huisvader. De Engelse topclubs Manchester City en Manchester United geven respectievelijk 62 en 65 procent van hun inkomsten uit aan spelerslonen.
Over de lonen van hun spelers communiceren de clubs niet, maar algemeen wordt aangenomen dat Club Brugge-doelman Simon Mignolet de voorbije seizoenen de grootverdiener in de Belgische competitie was. Spelers als Radja Nainggolan, Toby Alderweireld en Vincent Janssen van Antwerp zouden in de buurt komen. Al blijft vergelijken moeilijk door eenmalige bonussen en winstpremies.
Ook makelaarscommissies vormen een belangrijke uitgavenpost. In vijf jaar betaalden de huidige eersteklassers 186 miljoen euro aan makelaars, leert een rekensom op basis van de cijfers die de voetbalbond jaarlijks publiceert. Anderlecht steekt erbovenuit met 47 miljoen euro aan commissies in vijf seizoenen. Daarbij moet opgemerkt dat gewezen manager Herman Van Holsbeeck in verdenking is gesteld wegens zijn betrokkenheid bij dubieuze constructies rond transfers.
Club Brugge en Racing Genk hielden de makelaarskosten, met respectievelijk 13 en 18 miljoen euro, beter onder controle. Omdat de voetbalbond de data afsloot op 31 maart en de clubs hun jaarrekeningen pas op 31 juni, kunnen de definitieve bedragen wat afwijken van de gepubliceerde cijfers. Bij sommige clubs zijn de bedragen inclusief btw, bij andere exclusief.
Transfers verzachten de pilZonder transferinkomsten hadden de clubs financieel nog meer gebloed. Maar de Belgische eerste klasse is een exporteur van talentvolle voetballers naar de grotere competities. De clubs verdienden in vijf seizoenen 829 miljoen euro aan transfers tegenover 554 miljoen uitgaven aan spelers die ze deden, blijkt uit cijfers van de voetbalbond. Dat komt neer op een positief saldo van ruim een kwart miljard euro. De duurste uitgaande transfers in de vijf jaren tot het seizoen 2020-2021 waren die Jonathan David van AA Gent naar het Franse Rijsel en die van Jeremy Doku van Anderlecht naar Rennes. Die bedragen - rond 30 miljoen euro - liggen wel nog een eind onder de bedragen die pakweg Ajax in Nederland of Portugese topclubs voor spelers krijgen.
829 MILJOEN EURO
De clubs verdienden in vijf seizoenen 829 miljoen euro aan transfers tegenover 554 miljoen uitgaven aan spelers die ze deden.Transfersommen zijn - hoewel jaarlijks volatiel - doorgaans opgenomen als recurrente inkomsten in het businessplan van de voetbalclubs. Maar blijft het huidige transfersysteem bestaan? Bij juridische experts is al langer te horen dat de vraag niet is óf maar wanneer rechters zich druk maken over het transfersysteem.
Een batterij advocaten en academici hebben in vuistdikke studies en papers omstandig onderbouwd waarom de transfermarkt de Europese regels van vrij verkeer en concurrentie tart. Voor het hof van beroep in Bergen is een zaak in behandeling over het transfersysteem. De Belgische rechter heeft het Europese Hof van Justitie de vraag voorgelegd hoe de Europese regels geïnterpreteerd kunnen worden. Hoewel het onwaarschijnlijk is, is het niet helemaal uitgesloten dat een einde komt aan het huidige transfersysteem.
De rijkste clubs domineren de markt, omdat alleen zij nog de beste spelers kunnen betalen. Daardoor evolueert de markt naar een gesloten systeem van topclubs, waar het talent zich concentreert. Dat verstoort de normale werking van vraag en aanbod en belemmert de eerlijke concurrentie, wat niet strookt met de vrije concurrentieregels van de Europese Unie. De kans dat er actie komt, is klein door het gelobby van de voetbalbonden bij de Europese autoriteiten. Tegenstanders van het systeem hopen steun te krijgen van de Europese rechter.
Trucs smukken cijfers opSommige opbrengsten die als dusdanig in de boeken worden gezet, blijken niet altijd opbrengsten. Een ‘retour à meilleure fortune’ komt almaar vaker voor. Dat principe komt erop neer dat een eigenaar de club geld leent en aangeeft dat geld pas op te eisen als de club winst maakt.
‘Boekhoudkundig wordt dat opgenomen als een uitzonderlijke opbrengst. Het verkleint het verlies, maar dat is fictief. Het doet clubs gezonder lijken dan ze zijn’, luidt het bij specialisten.
De licentiecommissie stelt bij dergelijke leningen wel voorwaarden over wanneer en hoeveel de eigenaar kan innen. Onder andere dat maakt van de licentiecommissie een cruciale speler in het Belgische profvoetbal. Ze controleert of clubs aan hun sociale en financiële verplichtingen voldoen. Alleen ploegen die als voldoende gezond beschouwd worden, mogen meedoen in het profvoetbal.
Binnen het fiscale regime mogen clubs 80 procent van de bedrijfsvoorheffing die ze moeten betalen op de lonen van spelers voor zichzelf houden.Het profvoetbal profiteert ook van een - intussen ingeperkt - sociaal en fiscaal gunstregime. Dat laatste kan een vertekend beeld opleveren. Binnen het fiscale regime mogen clubs 80 procent van de bedrijfsvoorheffing die ze moeten betalen op de lonen van spelers voor zichzelf houden. ‘Die recuperatie van bedrijfsvoorheffing wordt als opbrengst geboekt. Het pusht de omzet, maar is fictief’, zegt een insider.
Ten slotte is er wat je kan omschrijven als de PSG-truc. De Parijse club PSG kwam enkele seizoenen geleden in het vizier van de Europese voetbalbond UEFA rond de regels over goed financieel beheer. PSG omzeilde volgens de UEFA de regels door cashinjecties van zijn Qatarese eigenaar te boeken als sponsorinkomsten. Daarmee deed het overkomen dat de inkomsten op eigen kracht verdiend waren. Ook Belgische eersteklassers krijgen sponsorgeld van partijen die direct of indirect met hun eigenaar verbonden zijn.
De licentiecommissie heeft daarop een limiet gezet. Sponsorgeld via partijen rond de eigenaar mogen oplopen tot maximaal 30 procent van de operationele inkomsten, exclusief transfers.
Nog meer overnames op tilHet Belgische voetbal lijkt - met als grote uitzonderingen Club Brugge en Racing Genk - een chronische verliespost die de schulden opstapelt. Maar ondanks de rode cijfers - vooral buitenlandse - cirkelen potentiële overnemers rond de eersteklassers. Elf van de 18 eersteklassers zijn volledig of deels in buitenlandse handen. Ook de tweede klasse, een commercieel kerkhof, wordt meer en meer een buitenlands onderonsje.
De motieven om een club over te nemen zijn legio: om ermee te pronken, als satellietclub om talent op te leiden, als schakel in een netwerk van clubs of om een Europees bruggenhoofd te hebben. Door haar regelvriendelijke en gunstig fiscale klimaat - in België gelden lage minimumlonen voor voetballers van buiten de EU - is onze competitie interessant voor partijen die hopen te verdienen aan transfers.
De instroom van rijke eigenaars in combinatie met een haperend bedrijfsmodel heeft twee grote gevolgen: trekt de bestuurskamer de stekker eruit, dan wacht het financiële ravijn en het wordt almaar lastiger overleven voor clubs zonder eigenaar met diepe zakken. Die laatste happen naar adem in de concurrentiestrijd met de clubs die een suikeroom hebben.
KV Mechelen, dat een versnipperd aandeelhouderschap heeft, verkeert voortdurend in geldnood. ‘Jaarlijks komt het erop aan een operationeel verlies dicht te rijden met een vijftal miljoen aan transfers’, zegt een bron in de club.
KV Mechelen is geen alleenstaand geval. Ook de topclub AA Gent steekt niet weg dat het op zoek is naar investeerders of een volledige overname. Begin oktober raakte dat ook van Charleroi bekend.
‘Het is oneerlijk. Zo gaat het voor ons echt niet meer’, zegt Mehdi Bayat, de eigenaar van Sporting Charleroi en oud-voorzitter van de voetbalbond. ‘Toen ik in 2012 aan het roer van de club kwam, had Charleroi een negatief eigen vermogen van 3 miljoen euro. Dat hebben we omgedraaid naar een positieve 20 miljoen euro, via organische groei door de commerciële werking en de verkoop van spelers. Nu moet ik elke week spelen tegen ploegen die geld blijven uitgeven, terwijl er geen inkomsten tegenover staan. Maar hun verliezen worden telkens weggestreept door buitenlandse investeringsfondsen’, zegt Bayat.
Het is oneerlijk. Ik moet elke week spelen tegen ploegen die geld blijven uitgeven, terwijl er geen inkomsten tegenover staan. Maar hun verliezen worden telkens weggestreept door buitenlandse investeringsfondsen.
- MEHDI BAYAT (EIGENAAR VAN SPORTING CHARLEROI)Bayat, die zijn zoektocht naar een investeerder pas begon, neemt Club Brugge als voorbeeld. Het Amerikaanse investeringsfonds Orkila bezit bijna een kwart van de aandelen van blauw-zwart. Het kocht zich in via een mix van een kapitaalverhoging en de overname van bestaande aandelen. ‘Het Club Brugge van Wallonië’, dat wil Sporting Charleroi worden, zegt Bayat.
In principe geldt in het Belgische voetbal de financiële fairplayregel dat clubs slechts beperkt meer mogen uitgeven dan via de commerciële werking binnenkomt. Maar die regeling staat sinds de pandemie on hold om eigenaars toe te laten de covidputten met vers kapitaal te dempen.
Het is de bedoeling dat het Belgische profvoetbal vanaf volgend seizoen het nieuwe Europese systeem voor financieel gezond beleid aanneemt. Alle uitgaven die met voetbal te maken hebben, mogen niet hoger zijn dan 70 procent van de totale inkomsten. ‘Eerst zien en dan geloven’, zegt Bayat.
Is er een oplossing?Dat in het Belgisch voetbal een valabel zakenmodel zit, is een conclusie die breed wordt gedragen. ‘Alleen worden veel clubs nog altijd niet goed genoeg geleid’, zegt een insider. ‘Het management gebeurt bij een aantal clubs met weinig ratio en veel emotie, met als gevolg dat veel geld zonder toegevoegde waarde wegvloeit naar te hoge lonen en makelaars bijvoorbeeld.’
‘Een optie is schaalvergroting. Alleen wordt al jaren gepalaverd over een competitie met Nederland of de Scandinavische landen, zonder dat het er ooit van komt. Maar dan nog zijn er mogelijkheden. We kunnen, misschien op Club Brugge na, niet mee met de Europese top. Waarom gaan we dan niet voor een model met lagere lonen en meer eigen jeugd?’
Dat model ligt dichter bij het Nederlandse. Nederland is nog meer dan België een talentfabriek voor voetballers van eigen bodem, met meer controle over de uitgaven en minder buitenlandse overnamedruk. De insider: ‘Een vergelijkbaar model zou het Belgisch voetbal grotere herkenbaarheid geven en leiden tot een gelijk speelveld, met meer spannende wedstrijden die aantrekkelijk zijn voor de fans.’
Hoe gingen we te werk?* De Tijd wist de hand te leggen op de geconsolideerde balansen en jaarrekeningen van alle clubs in de vijf seizoenen voorafgaand aan 2020-2021. De term geconsolideerd betekent dat het om de samengetelde rekeningen gaat van alle bedrijven die rond de clubs hangen - van alle 18 eersteklassers omvat alleen het bedrijf boven Eupen de volledige club.
* Extra details over lonen, makelaars en transfers zijn verkregen via publieke en eigen bronnen, waaronder het jaarlijkse rapport over het Belgisch voetbal door de consultant Deloitte (die zijn informatie krijgt van het licentiedepartement van de voetbalbond), de Belgische koepel boven de profclubs Pro League, de Belgische voetbalbond, de Europese voetbalbond UEFA en clubs zelf.
Bron:
https://www.tijd.be/dossiers/de-verdieping/de-financiele-strop-rond-het-belgische-voetbal/10421893.htmlEDIT: opmaak & bron
